Melangkah turun dari kereta di tempat kerja, seruan mengiau-ngiau menarik perhatianku. Ketika mencari arah dari mana sumber bunyi itu datang, di balik pagar besar berdekatan tong sampah, kelihatan seekor anak bulus berbelang hitam yang warnanya hampir sama dengan jalan bertar. Terfikir dalam hati, bagaimana sekor anak bulus yang begitu kecil dan lemah dibiarkan berada di sini? Apakah dia dibuang oleh mereka yang tidak berperikemanusiaan?
Tanpa ragu-ragu, aku meluruskan tanganku melalui lubang pagar mengangkat anak bulus tersebut. Sering melihat biawak dan haiwan lain berkeliaran di kawasan itu, dan di tengah cuaca panas matahari terik dan kenderaan yang sibuk lalu lalang, tidak mungkin anak bulus ini dapat bertahan hidup lama tanpa bantuan.
Kekejaman terhadap haiwan dilihat semakin berleluasa dewasa ini. Hal ini merangkumi pelbagai bentuk penderaan, pengabaian dan eksploitasi terhadap nilai semula jadi semua makhluk hidup. Di Pulau Pinang sahaja, kes kekejaman haiwan melibatkan kucing dan anjing kian meningkat, dengan 253 kes penderaan anjing dan 134 kes penderaan kucing dilaporkan pada 2021. Pulau Pinang adalah negeri ketiga yang mencatatkan jumlah aduan tertinggi berkaitan penganiayaan terhadap haiwan selepas Selangor dan Kuala Lumpur.
Di Malaysia, sememangnya terdapat peruntukan undang-undang khusus bagi hal-hal berkaitan penderaan haiwan. Di bawah Akta Kebajikan Haiwan 2015, seseorang yang melakukan kekejaman ke atas haiwan seperti memukul, menendang, menganiaya, menyeksa, menimbulkan kemarahan atau menakutkan mana-mana haiwan boleh dikenakan hukuman denda antara RM20,000 dan RM100,000 atau penjara hingga tiga tahun.
Mengapa masih berlaku perbuatan menzalimi haiwan-haiwan ini walaupun ada peruntukan Akta? Di manakah keadilan bagi haiwan? Adakah tahap penguatkuasaan kita masih lemah, dan hukuman yang dikenakan kepada pelaku tidak setimpal dengan perbuatan kejam mereka?
Haiwan-haiwan ini menderita hidup di luar. Apakah kesedaran mengenai kebajikan haiwan dalam kalangan masyarakat kita masih rendah menyebabkan perlakuan jenayah ini masih berterusan? Bermula daripada haiwan peliharaan domestik sehinggalah kepada hidupan liar, haiwan sering menderita di tangan manusia kerana pelbagai faktor.
Salah satu faktor utama di sebalik kekejaman haiwan adalah kekurangan empati dan hilang rasa hormat terhadap makhluk lain. Sesetengah individu melihat haiwan sebagai objek tanpa emosi dan hak semata-mata sehingga membawa kepada penganiayaan mereka. Kekurangan empati ini wujud dalam pelbagai bentuk, termasuk pengabaian dan penderaan fizikal. Hal ini lebih buruk apabila stigma masyarakat dan norma budaya mengekalkan tanggapan bahawa haiwan sukar untuk dijaga dan boleh menyebabkan perabot rumah rosak dan berbau busuk dan bukannya makhluk hidup yang berhak mendapat belas kasihan dan perlindungan.
Faktor ekonomi juga memainkan peranan penting dalam mendorong kekejaman ke atas haiwan. Dalam industri seperti penternakan kilang dan ujian haiwan, keuntungan sering diutamakan daripada kebajikan haiwan. Haiwan yang dibesarkan untuk makanan atau digunakan dalam eksperimen berada dalam keadaan yang terlalu sesak dan tidak bersih, kehilangan tingkah laku semula jadi, dan terdedah kepada prosedur yang menyakitkan tanpa anestesia yang mencukupi. Permintaan untuk daging, tenusu dan produk pengguna yang murah juga menyemarakkan lagi amalan kejam ini.
Sama juga dengan industri persembahan haiwan liar yang berkemungkinan mengeksploitasi haiwan-haiwan seperti singa dan harimau untuk mengaut keuntungan. Pengunjung pula sanggup membelanjakan wang mereka semata-mata untuk merasai pengalaman berswafoto dengan haiwan-haiwan liar ini. Pernah juga aku terfikir bagaimana haiwan liar itu boleh begitu jinak? Pernah aku terbaca di dada akhbar bahawa anak-anak haiwan bukan sekadar dipisahkan daripada keluarga mereka sejak kecil, dikurung di dalam kandang kecil berdepan dengan penderaan dan pengabaian malahan dibius bagi membolehkan pengunjung bergambar bersama mereka. Daripada penderaan fizikal kepada kurungan dalam keadaan yang kotor, haiwan-haiwan ini terpaksa menanggung kesakitan dan trauma yang luar biasa akibat tindakan individu yang mengabaikan kebajikan mereka
Satu lagi faktor penyumbang kepada kekejaman haiwan ialah isu psikologi dalam diri pelaku. Penyelidikan menunjukkan bahawa kesihatan mental individu yang terlibat dalam penderaan haiwan sering menunjukkan ciri-ciri seperti kekurangan penyesalan dan tingkah laku antisosial. Dalam sesetengah kes, kekejaman terhadap haiwan mungkin menjadi pelopor kepada bentuk keganasan yang lebih teruk, termasuk penderaan domestik dan pembunuhan. Menangani isu psikologi yang mendasari melalui program intervensi dan pemulihan boleh membantu mencegah residivisme dan melindungi kedua-dua haiwan dan masyarakat secara amnya.
Untuk mengelakkan kekejaman haiwan, inisiatif pendidikan tentang kebajikan haiwan dan kesedaran tentang kesan psikologi dan emosi akibat kekejaman haiwan adalah penting. Mengajar empati, belas kasihan, dan rasa tanggungjawab terhadap kesejahteraan haiwan sejak kecil boleh memupuk budaya hormat-menghormati dan baik hati. Sekolah, organisasi masyarakat, dan agensi kerajaan boleh melaksanakan program pendidikan yang menonjolkan kepentingan kebajikan haiwan dan layanan beretika terhadap haiwan.
Perundangan dan penguatkuasaan undang-undang memainkan peranan penting dalam memerangi kekejaman haiwan. Akta Kebajikan Haiwan 2015 harus diperketat dengan hukuman lebih berat ke atas salah laku penganiayaan dan penderaan terhadap haiwan. Undang-undang kekejaman haiwan perlu lebih komprehensif meliputi semua aspek kebajikan haiwan, termasuk haiwan peliharaan, hidupan liar, ternakan, dan haiwan yang digunakan dalam persembahan dan penyelidikan.
Menggalakkan pemilikan haiwan peliharaan yang bertanggungjawab adalah penting dalam mencegah pengabaian dan penderaan haiwan. Pemilik haiwan peliharaan harus dididik tentang penjagaan dan rawatan haiwan yang betul, termasuk menyediakan makanan, air, tempat perlindungan dan penjagaan veterinar yang mencukupi. Program pemandulan boleh membantu mengurangkan lebihan populasi haiwan peliharaan dan jalanan seterusnya meringankan beban tempat perlindungan haiwan.
Selain itu, menyokong alternatif beretika kepada industri yang mengeksploitasi haiwan adalah kunci untuk mengurangkan penderitaan mereka. Pengguna boleh membuat pilihan termaklum dengan memilih produk bebas kekejaman dan syarikat sokongan yang mematuhi amalan berperikemanusiaan. Misalnya haiwan ternakan iaitu lembu atau kerbau yang dibiarkan tanpa pengawasan. Banyak kes mendapati haiwan ternakan ini dibiarkan berkeliaran di jalanraya oleh pemilik malahan ia mampu menjadi punca kemalangan. Haiwan ternakan ini berkeliaran kerana penternak tidak mempunyai sumber makanan yang mencukupi, tiada kawasan ragutan atau tidak mempunyai kandang ternakan sesuai walaupun ini adalah kriteria yang telah ditetapkan Jabatan Perkhidmatan Veterinar (JPV) kepada penternak.
Kesimpulannya, kekejaman terhadap haiwan adalah isu kompleks yang dipengaruhi oleh pelbagai faktor, termasuk sikap masyarakat, kepentingan ekonomi, dan tingkah laku individu. Dengan menangani punca kekejaman haiwan dan melaksanakan strategi pencegahan proaktif, kita boleh mewujudkan masyarakat yang lebih belas kasihan dan berperikemanusiaan apabila haiwan dilayan dengan maruah dan penghormatan yang sewajarnya.
Dr Rahida Aini Mohd Ismail, lulusan Doktor Falsafah dalam bidang Pengurusan Awam dari Universiti Utara Malaysia. Kini, beliau bertugas sebagai Pegawai Penerbitan di Penang Institute.
